કાળા ભગતની લીમડીનું ઠૂંઠું

કોટિ  કોટિ  નિહારિકા  ઘૂમે
           કોટિ પ્રકાશના ગોળ
           કોટિ પ્રકાશના ગોળ
નવલખ તારલા લોકવાણીના
           સૂરજ   રાતા   ચોળ
                     એવું અંતરીખ તણાયું
                     અનંતનું  ગેબ ચણાયું

ટમટમે   ઘરદીવડાં    જેવો
           સૂરજ   આપણો  એક
           સૂરજ   આપણો  એક
આભ અટારીના એક ખૂણામાં
           એક   ખૂણામાં    છેક
                     વળી એનું  મંડળ મોટું
                     ગુરૂ શનિ આઠનું જોટું

આઠ ગ્રહોનાં આઠ કૂંડાળા
           એમાં   કૂંડાળું   એક
           એમાં   કૂંડાળુ   એક
પૃથ્વીનો મારગ પાંચમો ને આડા
           ચાંદાના ચાંદ  અનેક
                     એમાં પાંચ ખંડ સમાણા
                     પાંચેનાં અલાયદા થાણાં

પાંચમાં તો જરા એશિયા મોટું
           એમાંય હિન્દુસ્તાન
           એમાંય હિન્દુસ્તાન
હિન્દમાં મુંબઈ એક ઈલાકો
           વાણિયાઓનું ધામ
                     ઈલાકે    ગુર્જર   વાડી
                     દારૂ ઓછો ઝાઝી તાડી

ગુજરાતમાંય કચ્છની પાંખમાં
           આવ્યો કાઠિયાવાડ
           આવ્યો કાઠિયાવાડ
એમાંયે વળી એક ખૂણામાં
           શેતરુંજાના પહાડ
                     એમાં એક ગામ સંતાણું
                     એનું  મારે  કરવું ગાણું

શેતરુંજાના ડુંગરા ડોલે
           વચમાં ગાંભુ ગામ
           વચમાં ગાંભુ ગામ
કાળા ભગતની લીમડીનું ઠૂંઠું
           આંગળી ચીંધે તમામ
                     મોટી મોટી વાતમાં મારું
                     નાનું ગાણું લાગશે ખારું

શેતરુંજીનાં નીર વહ્યાં જાય
           ગાંભાની કોર ઘસાય
           ગાંભાની કોર ઘસાય
ગામને પાદર રામદુવારે
           સાંજના આરતી થાય
                     ફળીમાં   લીમડી   લૂમે
                     લીંબોળીનાં લૂમખાં ઝૂમે

એક દીને સમે વાત રહી ગઈ
           ધાર્યું  ધણીનું  થાય
           ધાર્યું  ધણીનું  થાય
મારનારો  ઉગારનારો  બધું
           એ જ; કશું નવ થાય
                     કહેતાં જીભ તાળવે ચોંટે
                     વહે લોહી  દિલમાં  દોટે

સાવ હતો દિન ઊજળો ને હતો
           ધોમ  ધખેલ  બપોર
           ધોમ  ધખેલ  બપોર
ગરમી ગરમી યોગ્ય હતું ટાણું
           કાંધ જો મારવો ચોર
                     બેઠું  હતું રામદુવારે
                     હરિજન   એકાકારે

નવ હતા બેઠા ભાવિક વચ્ચે
           બાવાજી વાંચે પાઠ
           બાવાજી વાંચે પાઠ
એક ખૂણામાં ગોદડી નાખી
           વાળી અદબ પલાંઠ
                     અગ્યારમા કાળુ ભાભા
                     મૂછો  જાણે રૂના ગાભા

કેમ થયું એ તો રામજી જાણે
           છૂટ્યા  વા  બારેબાર
           છૂટ્યા  વા  બારેબાર
આભમાં  મેઘાડંબર  ગાજ્યો
           વરસે    મુશળધાર
                     ડ્હો ડ્હો આભ ડ્હોળાયું
                     નદી  મહીં  ઘોડલું   ધાયું

સનન  સનન વીજ ઝબૂકે
           કાન  ફૂટે  કકડાટ
           કાન  કૂટે  કકડાટ
કોઈનાં ઊંચે છાપરાં ઊડતાં
           કોઈનાં ઊડતાં હાટ
                     માળામાં   કાગ   કળેળે
                     ઝીંકાઝીંક ડાળીઓ ખેલે

કડડ કરતાં થાય કડાકા
           વીજ  ઝઝૂમે  શિર
           વીજ  ઝઝૂમે  શિર
પડી કે પડશે મરશું બાપલા
           મૂંઝાયા ધારણધીર
                     અગ્યારેયે આંકડા ભીડ્યા
                     એવામાં  બાવાજી  ચીઢ્યા

પાપીને માથે વીજ ઝઝૂમે
           એમ લોકની વાણી ગાય
           લોકની    વાણી   ગાય
અગ્યારેને  મારવા  કરતાં
           સારું  જો  એકને  ખાય
                     બાવાજીએ સાફ સુણાવ્યું
                     કોઈનેયે  મન  ના ભાવ્યું

સાંભળો સાચનાં વેણ સાધુજન
           સૂચવું  એક  ઉપાય
           સૂચવું  એક  ઉપાય
સામી ફળીમાં ડોલતી લીમડી
           પંચ એ પાપણી થાય
                     જઈ  જઈ  હાથ અડાડો
                     પાપી શિરે વીજનો ખાડો

એક પછી એક લોક ઊઠે ને
           સર્વના ધ્રૂજતા  પાય
           સર્વના ધ્રૂજતા  પાય
અડ્યા કે ના અડ્યા કરીને
           ચટકે  પાછા  ધાય
                     આવીને    હાશ    કરંતા
                     સહુને સાથે બાથ ભીડંતા

નવ જણાએ  હાથ અડાડ્યા
           જીવ્યા  નવેના  નવ
           જીવ્યા  નવેના  નવ
કાળો ભગત તો ઘરડું માણસ
           બાવો કે જાવા ન દઉં
                     લીમડીએ હાથ અડાડ્યો
                     બાવોય   પાછો  આવ્યો

કાળું કરો તમ મુખડું કાળા
           ફટ રે ભગત નામ
           ફટ રે ભગત નામ
પાપી તમે નક્કી વારો તમારો
           નામ જેવાં તમ કામ
                     સહુ   ફિટકાર  વહાવે
                     ભગતને  મન  ન આવે

ડૂલતા  ધ્રૂજતા ભગત ઊઠ્યા
           પ્હોંચ્યા એ લીમડી પાસ
           પ્હોંચ્યા એ લીમડી પાસ
કડક   કરતો   થાય  કડાકો
           સહુના અદ્ધર શ્વાસ
                     ભગતના રામ  રમ્યા શું
                     પાપી કેરું પારખું તો થ્યું

સનન કરતી વીજળી આવી
           દશને  લીધા  બાથ
           દશને  લીધા  બાથ
કાળા થઈને કોલસા કેરા
           સહુના પગ ને હાથ
                     જીવ્યો કાળો લીમડી કેડે
                     મર્યા  દશ  રામજી  મેડે

જાવ જદિ કોઈ પાન્થ મુસાફર
           શેતરુંજીને   તીર
           શેતરુંજીને   તીર
ગાંભાને પાદર  રામદુવારે
           થામજો ભાઈ લગીર
                     કદી કો બાળને જાચો
                     બતાવશે થાનક સાચો
    -કૃષ્ણલાલ શ્રીધરાણી